رساله‌ی دکتری: عزت خلیقی، ۱۴۰۱

تحلیل بنیادهای اخلاقی و اجتماعی حقوق بشر در شعر فارسی با تکیه بر شاهنامه فردوسی و غزلیات حافظ

چکیده‌ حقوق بشر سابقه¬ای طولانی در هم? فرهنگ¬ها دارد و شخصیّت¬های هر سرزمین، در طول تاریخ با احترام از ان سخن گفته¬اند و سعی کرده¬اند قانون¬های بسیاری را دربار? آن وضع کنند. بنابراین، نباید این مفهوم را صرفاً به سد? گذشته مربوط کرد. از آنجا که ادبیّات، فرهنگ موجود در هر جامعه¬ای را انعکاس می¬دهد، مسایل مربوط به حقوق بشر هم در آن نمود دارد. نگاهی به متون ادبی همچون شاهنام? فردوسی و دیوان غزل¬های حافظ نشان می¬دهد که در آثار مذکور جدای از اینکه از مسایل گوناگون حماسی، غنایی، عاشقانه، عرفانی و غیره سخن به میان آمده است، به حقوق بشر هم اشاره شده است. این دو شخصیّت با زبانی اعتراضی در بیت¬های گوناگون از محرومیّت¬های حقوق انسان سخن گفته¬اند. فردوسی و حافظ برای نیل به این هدف از روش¬های گوناگونی بهره برده¬اند که پرورش شخصیّت¬های کمال¬یافته جهت بازنمایی حقوق انسانی برجسته¬تر بوده است. در این پژوهش که با استناد به منابع کتابخانه¬ای، روش توصیفی- تحلیلی و رویکرد مقایسه¬ای تدوین شده است، آرای فردوسی و حافظ دربار? مبانی اخلاقی و اجتماعی حقوق بشر بررسی شده است. افزون بر این، برای ارای? خوانشی نوین از دیدگاه¬های انسان¬مداران? فردوسی و حافظ، به مفاد اعلامیّ? حقوق بشر سازمان ملل متّحد اشاره شده است. به نظر می¬رسد که این دو شاعر، تلاشی انتقادی و اعتراضی برای برجسته کردن کاستی¬های مرتبط با حقوق بشر در جامع? ایرانی و افزودن بر گستر? شناخت و بینش مردم ستمدیده انجام داده¬اند که البتّه این تلاش¬ها غالباً به صورت غیرمستقیم بوده است. هم‌چنین، از این طریق، دوگان? «خودی/ بیگانه» در کلّیّت ساختار سیاسی جامع? ایرانی بازنمایی شده است.

کلیدواژه‌ها: کلیدواژه‌ها: بنیادهای اخلاقی، حقوق بشر، فردوسی، شاهنامه، حافظ، غزل.